Aleksander Mercik

Aleksander Mercik

czwartek, 19 październik 2017 08:41

Dla studentów

Przedmoty: 

  • Investment Analysis and Management
  • Principles of Fund Accounting
  • Analysis of Financial Instruments
  • Zarządzanie Ryzykiem
  • Rynki Finansowe
  • Portfel Inwestycyjny
  • Zewnętrzne finansowanie przedsiębiorstwa
poniedziałek, 03 październik 2016 21:05

Moje publikacje naukowe

PUBLIKACJE Z LISTY „LISTY FILADELFIJSKIEJ (ResearcherID: F-8577-2013):

  1. Liquid Assets Strategies in Silesian Non-Profit Organizations , Michalski, Grzegorz; Mercik, Aleksander; Dluhosova, D. Source: Financial Management of Firms and Financial Institutions Pages: 258-270 Published: 2011.

POZOSTAŁE PUBLIKACJE:

  1. Mercik A., Ryzyko instytucji finansowych - współczesne trendy i wyzwania (rozdział: Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej), Teresa Czerwińska (Red.), Krzysztof Jajuga (Red.), Wydawnictwo C.H.Beck, Rok wydania: 2016, ISBN:978-83-255-7318-8.
  2. Mercik A., Counterparty Credit Risk in Derivatives, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2015, nr 381 Financial Investments and Insurance - Global Trends and the Polish Market 264-274.
  3. Mercik A., Wykorzystanie wielowymiarowych modeli klasy GARCH z innowacją T-Studenta do szacowania wartości zagrożonej na rynku towarowym, Modelowanie i prognozowanie zjawisk społeczno-gospodarczych, Teoria i praktyka, Redakcja: Barbara Pawełek, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 2014.
  4. Mercik A., Wykorzystanie rozkładu t-Studenta do szacowania wartości zagrożonej, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2013, nr 323 Inwestycje finansowe i ubezpieczenia - tendencje światowe a rynek polski 202-211.
  5. Michalski G., Mercik A., (2012b), Liquidity management model in non-profit organizations in relations to risk: The case of Polish non-profit organizations, Econometrics, 1(35), p. 60-75.
  6. Mercik A., Charakterystyka kryzysu finansowego w świetle modelu H. Mynsky'ego. Innowacje finansowe na rynku nieruchomości w czasach kryzysu, Magdalena Kalasińska (Red.), Bogusław Półtorak(Red.), Wydawnictwo: Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Rok wydania: 2011, ISBN:978-83-7695-154-6.
  7. Michalski G., Mercik A., Polish and Silesian Non-Profit Organizations Liquidity Strategies, Statistika – Statistics and Economy Journal, 4/2011, ISSN 1804-8765, ss. 45-61.

PLAKATY NA KONFERENCJACH:

  1. Mercik A., A Review of Backtesting Expected Shortfall, II Konferencja Wrocław Conference in Finance WROFIN, 27-28 września 2016 roku.
  2. Mercik A., Ryzyko korelacji w modelowaniu ryzyka kredytowego kontrahenta dla instrumentów pochodnych, Konferencja Rynek kapitałowy. Skuteczne inwestowanie 2014.
  3. Mercik A., Wykorzystanie wielowymiarowych modeli klasy GARCH z innowacją T-Studenta do szacowania wartości zagrożonej na rynku towarowym, VII Międzynarodowej Konferencji Naukowej im. Profesora Aleksandra Zeliasia na temat „Modelowanie i prognozowanie zjawisk społeczno-gospodarczych” Zakopane, 7-10 maja 2013 roku.
  4. Mercik A., Wykorzystanie modelu CCC do szacowania wartości zagrożonej na rynku towarowym, XLIX Konferencja Naukowa Statystyków, Ekonometryków i Matematyków Polski Południowej oraz XXX Seminarium im. Profesora Zbigniewa Pawłowskiego – 2013.

WYSTĄPIENIA NA KONFERENCJACH i SEMINARIACH NAUKOWYCH:

  1. GARCH vs. Stochastic Volatility models in Value at risk forecasting: Empirical Study, Seminar on Capital Markets and Risk Management, Wrocław 24 maja 2016.
  2. Counterparty Credit Risk in Derivatives, Inwest 2014, Wrzesień 2014
  3. Modele stochastycznej wariancji w prognozowaniu wartości zagrożonej i expected shortfall, 7 marca 2014, Seminarium z ekonometrii finansowej, Wydziału Matematyki i Informatyki UAM.
  4. Wpływ kosztów transakcyjnych na rynku OTC na prawdopodobieństwo osiągnięcia dodatnich stóp zwrotu, Inwest 2013, Wrzesień 2013.
  5. Liquid Assets Strategies in Silesian Non-Profit Organizations, Konferencja Financial management of firms and financial institutions September 6 - 7, 2011, Ostrava , Czech Republic.
  6. Charakterystyka kryzysu finansowego w świetle modelu H. Mynsky’ego, Konferencja MdSiA 2009: Rynki nieruchomości w czasach kryzysu - strategie, finansowanie, ryzyko - 18 - 19 marca 2009.

PRACE DYPLOMOWE:

  1. Budowa i wybór kwantylowych modeli pomiaru ryzyka rynkowego. praca doktorska, promotor: prof. dr hab. Krzysztof Jajuga, Wydział Zarządzania i Informatyki, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu (w przygotowaniu).
  2. Strategie inwestycyjne funduszy hedgingowych. 2012 praca magisterska, promotor: prof. dr hab. Krzysztof Jajuga, Wydział Zarządzania i Informatyki, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu.
  3. Kontrakty terminowe oraz kontrakty na różnice kursowe (CFD) jako narzędzie spekulacji. 2010 praca licencjacka, promotor: prof. dr hab. Juliusz Siedlecki, Wydział Zarządzania i Informatyki, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu.
poniedziałek, 03 październik 2016 20:53

Literatura i przydatne adresy

O rynkach finansowych:

  • K. Jajuga, T. Jajuga (2006). Inwestycje. Instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  • Dębski W. (2005). Rynki finansowe i jego mechanizmy. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
  • Hull J. (1998). Kontrakty terminowe i opcje. Wprowadzenie., Wydawnictwo Wig- Press, Warszawa.
  • Reilly F. K., Brown C. K. (2001) Analiza inwestycji i zarządzanie portfelem. PWE. Warszawa.

Metody ilościowe, modelowanie i zarządzanie ryzykiem:

  • Brzeszczyński J, Kelm R. (2002). Ekonimetryczne modele rynków finansowych. Modele kursów giełdowych i kursów walutowych. Wig-Press. Warszawa.
  • M. Doman, R. Doman, (2009) Modelowanie zmienności i ryzyka. Metody ekonometrii finansowej. Wolters Kluwer Polska, Kraków.
  • K. Jajuga (2008). Zarządzanie ryzykiem., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

O inwestowaniu:

  • Jake Bernstein (2006), Inwestor jednosesyjny, Oficyna ekonomiczna Kraków.
  • J. Dicks (2007), Forex dla początkujących. Pierwsze kroki na rynku walutowym.,Wydawnictwo Helion, Gliwice.
  • Kochan K.(2006). Forex w praktyce. Vademecum inwestora walutowego., Wydawnictwo Helion, Gliwice.
  • Lhabitant F., Handbook of Hedge Funds. Elder A. (2005). Zawód inwestor giełdowy. Oficyna Ekonomiczna. Kraków.
  • Frost A.J., Prechter R. R. (1995). Teoria fal Elliotta. Wig-press. Warszawa.
  • Gateley E. (1999). Cena i czas – zarys metod analizy technicznej, Wydawnictwo WIG-PRESS, Warszawa.
  • LeBeau (2000). Komputerowa analiza techniczna, Wydawnictwo WIG-PRESS, Warszawa.
  • Morri G. L. (1998). Wykresy świecowe. Dom wydawniczy ABC. Warszawa. Murphy J. J. (1995) Analiza techniczna. Wig-press. Warszawa.
  • Schwager J. D. (2002). Analiza techniczna rynków terminowych. Wig-press. Warszawa.
  • Sperandeo V. (2006)Trader Vic. Dom wydawniczy ABC. Warszawa.
  • Sperandeo V. (2010)Trader Vic II. Dom wydawniczy ABC. Warszawa.
  • Soros. G. (2008). Nowy paradygmat rynków finansowych. Wydawnictwo MT Biznes. Warszawa. Van Tharp,( 2000).
  • Giełda, wolność, pieniądze, Wydawnictwo WIG-PRESS, Warszawa.

Inne:

  • Bernstein P. L.,(1997).Przeciw bogom. Niezwykłe dzieje wyzyka. Wig-Press Warszawa.
  • Bernstein P. L.,(1998). Intelektualna historia Wall Street. Wig-Press Warszawa.
  • Nunbar N. (2000). Alchemia pieniądza. Historia Long-Term Capital Management I mitów z nim związanych. Wydawnictwo Liber. Warszawa.
  • W. Morawski (2008). Historia finansów współczesnego świata od 1900 roku., Wydawnictwo Defin, Warszawa.
  • Schwager J. D. (2001) Stock Market Wizard. HarperCollins Publisher. Nowy Jork.

Publikacje i inne materiały:

Dane do analizy:

Przydatne narzędzia:

Media i serwisy informacyjne:

Lista czołowych światowych czasopism związanych z ekonomią, finansami, statystyką i ekonometrią (listę podaje Prof. Badi Baltagi w rankingu w Econometric Theory w roku 1998 oraz Prof. Jacek Osiewlaski):

poniedziałek, 03 październik 2016 12:11

Czytelnia

Zapraszamy zapoznania się z działem Czytelnia, zawierającej kilkadziejąt krótkich artykułów z zakresu podstaw finansów i inwestowania. Poniżej urposzczony schemat mający na celu łatwiejsze zapoznanie sie z zawartością tego działu. 

Zrzut_ekranu_2016-10-03_o_14.15.55.png

poniedziałek, 03 październik 2016 12:00

Zadania - kontrakty terminowe

ZADANIE 1
Inwestor przewiduje hossę na rynku przez najbliższe 6 miesięcy. Jaką pozycję powinien zająć w kontraktach oraz jakie kontrakty wybrać. A co jeśli oczekiwałby bessy?
Proszę ustalić:
• Jakie są dostępne kontrakty terminowe na GPW w Warszawie?
• W jakich godzinach odbywa się handel kontraktami?
• Kiedy jest najbliższy dzień 3 wiedźm?
• Co oznaczają poszczególne człony w nazwie kontraktu?
• Bieżący poziom bazy na dostępnych kontraktach na FW20?
• Spread między kupnem a sprzedażą?
• Jakie są prowizje od transakcji na rynku kontraktów w najbardziej popularnych domach maklerskich?
• Jak wypłata dywidend i przyznawanie praw poboru wpływają na FW20?
• Jaki jest minimalny poziom depozytów zabezpieczających?


ZADANIE 2

Inwestor zajął 3 sierpnia pozycję długą w 10 kontraktach terminowych na WIG20 wygasających w grudniu po kursie 3008 pkt., a 6 dni później zamknął pozycję sprzedając wszystkie kontrakty po kursie 3032 pkt. Oblicz zysk inwestora po opodatkowaniu. Kiedy zapłacony zostanie podatek od tej transakcji?


ZADANIE 3
Oblicz wartość depozytu zabezpieczającego, jaki musi zostać wpłacony przez inwestora, który otworzył pozycję krótką na pięciu kontraktach terminowych na WIG20 jeżeli kurs transakcji wynosił 3550 pkt i był o 4% wyższy niż zamknięcie poprzedniego dnia?


ZADANIE 4
Inwestor chciałby zabezpieczyć się przed wzrostem kursu USD. Jaką pozycję powinien zająć w kontrakcie? Proszę narysować wykres kursu efektywnego w zależności od ceny USD dla kontraktu, wiedząc że inwestor nabył kontrakt dla którego kurs wymiany USD/PLN wynosi 3,17.


ZADANIE 5
Inwestor kupił 5 kontraktów terminowych na akcje PKN Orlen po kursie 48,20 PLN. Po upływie dwóch tygodni sprzedał posiadane kontrakty po kursie 51,80 PLN. Oblicz stopę zwrotu inwestora po opodatkowaniu, jeżeli jeden kontrakt opiewa na 100 akcji PKN Orlen, wysokość wstępnego depozytu zabezpieczającego dla inwestora wynosi 9,0%, a prowizja od transakcji wynosi 20 PLN za jeden kontrakt.


ZADANIE 6
W poniedziałek inwestor nabywa kontrakt FW20M0 po kursie 2980. W ciągu kolejnych dni kurs kontraktu kształtuje się następująco:
 Piątek (poprzedni tydzień): 2981
 Poniedziałek na zamknięcie: 3000
 Wtorek na zamknięcie: 2940
 Środa na zamknięcie: 2880
 Czwartek na zamknięcie: 3000
 Piątek na zamknięcie: 3025
Wiedząc, że wstępny depozyt wynosi 10%, a depozyt właściwy 8% proszę ustalić wielkość depozytu na koniec każdego dnia. Czy inwestor w którymś momencie będzie musiał dopłacić pieniądze? Jaki byłby zysk inwestora z tej transakcji gdyby w piątek sprzedał ten kontrakt po kursie 3022?
Proszę przeprowadzić podobną analizę przy założeniu, że depozyt wstępny jest równy depozytowi właściwemu.

poniedziałek, 03 październik 2016 11:59

Przykłady zastosowania kontraktów terminowych

przyklad 0

rys2

PRZYKŁAD 1

 przyklad 1

rys3

PRZYKŁAD 2

 przyklad 2

PRZYKŁAD 4

 przyklad 3

rys4

PRZYKŁAD 5

 przyklad 4

rys5

poniedziałek, 03 październik 2016 11:59

Charakterystyka kontraktów terminowych futures

Rozliczenie


Kontrakty terminowe możemy podzielić na:

  • Rozliczane gotówkowo – z chwilą gdy kontrakt wygasa zamykane są wszystkie pozycje (zarówno stratne, jak i zyskowne). Duża większość kontraktów jest rozliczana właśnie w ten sposób.
  • Rozliczane poprzez dostawę fizyczną – mimo, że coraz rzadziej spotykane się tą formę rozliczenia kontraktu, to jednak nawet na Polskim rynku można znaleźć instrumenty, które kończą się fizyczną dostawą instrumentu bazowego. Najczęściej są to kontrakty na obligację i waluty. Fakt ten wynika z niższych kosztów nabycia lub sprzedaży tych instrumentów, niż za pośrednictwem banku. W niektórych przypadkach dostawa fizyczna jest bardzo trudna (np. kontrakt na indeks S&P500) lub też niewykonalna (pogodowe instrumenty pochodne).

Wielkość


Wielkość kontraktu, to „ilość aktywów, która powinna być dostarczona w ramach jednego kontraktu" . Jest to jeden z najistotniejszych parametrów danego kontraktu. Zbyt duża wielkość kontraktu może się negatywnie odbić na płynności danego waloru. Określa ona niejako próg, minimalnej wielkości aktywów, które można zabezpieczyć przy użyciu kontraktu. Podmioty, które chcą zabezpieczyć mniejszą liczbę aktywów, niż wielkość kontraktów mogą mieć trudność z dopasowaniem odpowiedniej proporcji miedzy pozycjami na rynku spot i terminowym.

Negatywnie może również wpłynąć zbyt mała wielkość jednego kontraktu, ze względu na wzrost opłat i prowizji, co również może się odbić negatywnie na płynności danego waloru. Dodatkowo mała wielkość wymusza zawierania ogromnej ilość kontraktów dla dużych aktywów, co może się wiązać z trudnością szybkiego zamykania pozycji przez firmy zabezpieczające się przed ryzykiem.

Rozwiązaniem tego problemu jest wprowadzenie do obrotu dwóch oddzielnych kontraktów terminowych o różnej wielkości. Jeden przeznaczony dla inwestorów indywidualnych, a kolejny o dużej wielkości dla większych firm i instytucji zabezpieczających portfele warte wiele milionów dolarów. Rozwiązanie takie obecnie funkcjonuje na Chicago Board of Trade, która na przykład wprowadziła dwa kontrakty na indeks S&P500.


Wielkość depozytu zabezpieczającego

Depozyt zabezpieczający jest częścią całej kwoty na jaką opiewa dany kontrakt. Nominalna wielkość depozytu zależy od instytucji prowadzącej obrót danymi kontraktami. Na jego wielkość ma wpływ aktualny poziom zmienności cen na rynku. Giełda w zależności od zmienności może go podwyższać albo obniżać.

Możemy wyróżnić:

  • Depozyt początkowy – kwota jaka zostaje zablokowana na koncie maklerskim zaraz po zajęciu pozycji na rynku futures
  • Depozyt minimalny –wielkość depozytu po przekroczeniu której, kontrakt jest automatycznie zamykany ze względu na zbyt duże straty i co się z tym wiąże zwiększone ryzyko niewypłacalności inwestora. Często przed zamknięciem ma miejsce wezwanie do uzupełnienia depozytu (margine call)

Każdego dnia po zakończeniu sesji depozyt jest uaktualniany o zyski/straty, które miały miejsce w danym dniu sesyjnym.
Wielkość depozytu determinuje maksymalną dźwignię finansową, jaką dysponuje inwestor zajmując pozycje na rynku futures. W przypadku gdy kontrakt opiewa na np. 100 000zł, a depozyt zabezpieczający wynosi 1000 zł, to podmiot dysponujący na swoim rachunku kwotą 2000 zł i zajmujący pozycję w dwóch kontraktach korzysta z dźwigni 1:100. W przypadku gdy zajął by pozycje tylko w jednym kontrakcie, to korzystał by z dźwigni 1:50. Jak widać, to inwestor decyduje z jak mocnego "lewarowania" korzysta. Ograniczeniami są tylko:

  • Stosunek wielkości posiadanych środków na rachunku do wielkości jednego kontraktu (przez co przy bardzo małym kapitale nie da się efektywnie zarządzać wielkością pozycji). Im większy kapitał w stosunku do wielkości kontraktu, tym z mniejszej dźwigni finansowej można korzystać.
  • Wielkości depozytu, który określa maksymalny stopień dźwigni finansowej. Im mniejszy stosunek depozytu do kontraktu, tym większą dźwignią mogą dysponować inwestorzy.

Dni obrotu


Często na jeden instrument bazowy jest notowanych parę kontraktów jednocześnie. Każdy z nich wygasa w innym miesiącu. To umożliwia dostosowanie terminu zapadalności kontraktu do potrzeb podmiotu zabezpieczającego swoje aktywa. Może to znacząco obniżyć ryzyko bazy, które wynika z rozbieżności między ceną terminową danego aktywa, a ceną na rynku spot.

Największa płynność występuje z reguły na dwóch kontraktach, których termin zapadalności jest najbliżej. Średnio od 14 do 21 dni przed wygaśnięciem danej serii kontraktu, inwestorzy zaczynają składać więcej zleceń na seriach wygasających później. Dla osób spekulujących najbardziej atrakcyjne wydają się kontrakty o największej płynności, ze względu na minimalizacje" poślizgów cenowych" (zawarcie transakcji po cenie mniej korzystnej, niż wynikającej ze strategii inwestycyjnej) oraz możliwość szybkiego zajmowania pozycji.

Cena rozliczeniowa

Jako podstawę obliczania codziennych strat i zysków przyjmuje się kurs rozliczeniowy. Rozwiązanie polegające na ustanowieniu kursu rozliczeniowego jako ceny po jakiej dokonano ostatniej transakcji jest ryzykowne ze względu na możliwość manipulacji. Z tego powodu ustala się tą wartość za pomocą wyliczania średniej ceny z danego okresu (np. ostatnich 10 minut).


Minimalny krok notowań


W stosunku do każdego instrumentu instytucja, która prowadzi obrót określa minimalną wartość o jaką może zmienić się cena danego waloru. Jednostka taka jest określana jako jeden tik (tick) lub też pips (nazwa stosowana na rynku walutowym). Minimalny krok notowań jest zależny zarówno od specyfikacji danego instrumentu, jak i instytucji. Największe wartości minimalnej zmiany ceny występują na rynkach kasowych, gdzie jednostka danego aktywa (np. jedna akcja) jest stosunkowo duża. Najmniejsze minimalne kroki notowań są stosowane na rynku Forex, gdzie brokerzy określają kurs wymiany z dokładnością nawet do 5 miejsce po przecinku.


Dzienne ograniczenia zmiany ceny


W przypadku kontraktów notowanych tak samo jak przy innych instrumentach finansowych, często ustalany jest limit dziennej zmiany cen (widełki cenowe). Rozwiązanie takie ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa rynku w sytuacji, gdy inwestorzy mogą zacząć zanadto kierować się emocjami. Punktem odniesienia tego typu ograniczeń jest zwykle kurs zamknięcia z dnia poprzedniego. Kiedy cena danego waloru wyjdzie poza ustalony limit, notowania są zawieszane. Na GPW obowiązują dwa ograniczenia:

  • Statyczne-punktem odniesienia jest dla nich kurs zamknięcia z dnia poprzedniego. Stanowią nadrzędne ograniczenie w trakcie sesji (dla kontraktów terminowych na indeks WIG20 wynoszą +/- 4%)
  • Dynamiczne – stanowią ograniczenie podrzędne wobec widełek statycznych. Są dodatkowym zabezpieczenia przed nagłymi wahaniami kursów. Wyznaczają one ruchomy korytarz dopuszczalnych wahań kursów w trakcie trwania sesji. Działają one tylko w trakcie notowań ciągłych ( np. dla kontraktu terminowego na WIG20 wynoszą 25 punktów indeksowych)

Proces zamykania pozycji


Po otwarciu pozycji nie ma potrzeby aby utrzymywać ją do wygaśnięcia kontraktu. Kontrakty futures można zamknąć w każdej chwili poprzez otwarcie przeciwnej pozycji. Z tego powodu otwarcie i zamknięcie pozycji są traktowane jako oddzielne transakcje i za każdą z nich podmiot płaci taką samą kwotę. Jedynym ograniczeniem w zamykaniu posiadanych pozycji może być płynność rynku, która potrafi uniemożliwić zawieranie nowych kontraktów (ze względu na brak drugiej strony transakcji). W praktyce jeżeli przewidujemy transakcje wymagającą zamknięcia pozycji przed wygaśnięciem kontraktu, to istotne jest oszacowanie płynności rynku w stosunku do kwot, którymi obracamy.

poniedziałek, 03 październik 2016 11:58

Zasada działania kontraktów terminowych

Kontrakty terminowe, są obok opcji jednym z najbardziej popularnych instrumentów pochodnych. Tradycyjna definicja kontraktów terminowych określa ten instrument jako „zobowiązanie dwóch stron (długiej i krótkiej) do przeprowadzenia transakcji kupna/sprzedaży pewnej ilości instrumentu podstawowego w ustalonym dniu po określonej cenie" . Obecnie z powodu zmiany struktury uczestników rynków finansowych (oraz towarowych) w większości przypadków nie dochodzi do faktycznej transakcji kupna/sprzedaży instrumentu bazowego, którego dotyczył dany kontrakt terminowy. W praktycy ma miejsce jedynie dokonanie płatności, której wartość jest zależna od różnicy między aktualną ceną kontraktu, a ceną po jakiej kontrakt był zawierany.

Pierwotną funkcją kontraktu terminowego jest transfer ryzyka od jednego podmiotu do drugiego. Ryzyko to odzwierciedlone jest przez dany instrument bazowy, który może być ceną danego aktywa (np. akcje, obligacje, nieruchomości, ceny surowców itp.) lub portfela akcji aktywów (np. akcji wchodzących w skład głównych indeksów giełdowych, takich jak WIG20 lub S&P500). Oprócz tego indeksem podstawowym mogą być wartości inne niż ceny aktywów. Za przykład można tu podać kontrakty, których indeksem podstawowym jest przeciętna temperatura w danym obszarze. Ta grupa instrumentów finansowych jest nazywana pogodowymi instrumentami pochodnymi.

Kontrakt terminowy umożliwia zabezpieczenie się przed ryzykiem wiążącym się z:

  • Spadkiem wartości instrumentu podstawowego (zajęcie krótkiej pozycji na rynku kontraktu terminowego)
  • Wzrostu wartości instrumentu bazowego (zajęcie długiej pozycji)

Kontrakty terminowe futures, a kontrakty terminowe forward

W literaturze obowiązuje podział kontraktów terminowych na dwa typy:

  • Kontrakty futures
  • Kontrakty forward

Kontrakty terminowe futures są instrumentami wprowadzonymi do obrotu przez giełdę. Obecnie większość tego typu transakcji zawierana jest za pośrednictwem platform transakcyjnych, które w znaczącym stopniu skróciły proces zajmowania pozycji na tym rynku do ułamków sekund. Charakterystyczną cechą kontraktów futures jest ich standaryzacja, która warunkuje sprawny obrót. Wadą standaryzacji może być brak możliwości dopasowania parametrów kontraktu do potrzeb podmiotu chcącego zabezpieczyć swoje aktywa. Te dwie cechy kontraktu futures sprawiają, że są to instrumenty dużo wygodniejsze dla podmiotów spekulujących na danym rynku, a nie zabezpieczających swojej działalności.

Kolejną cechą charakterystyczną dla kontraktów futures, jest występowanie depozytu zabezpieczającego. Ma to na celu ograniczenie ryzyka niedotrzymania umowy przez drugą stronę kontraktu. Giełdy obecnie wprowadzają na tyle sprawne systemy kontroli wielkości depozytów, że inwestorzy zajmujący pozycje w danym kontrakcie praktycznie nie są zagrożeni niewypłacalnością drugiej strony umowy. Aby zminimalizować to ryzyko instytucje przeprowadzające obrót danymi instrumentami, wprowadziły depozyt zabezpieczający. Jego wielkość zależy od zmienności, która aktualnie ma miejsce na rynku i jednocześnie determinuje maksymalny stopień dźwigni finansowej, który ma do dyspozycji podmiot używający kontraktów futures do spekulacji.

Ostatnią istotną cechą charakterystyczną dla kontraktów futures jest sposób rozliczania transakcji. Następuje on codziennie poprzez proces marking to market. Polega on na zmianie salda rachunku zabezpieczającego pod koniec każdego dnia sesyjnego, tak, by odzwierciedlał on stratę lub zysk danego podmiotu. Z faktem tym wiąże się istotna różnica pomiędzy kontraktami forward – cena instrumentów futeres jest na bieżąco publikowana przez giełdę na której jest on notowany. W przypadku kontraktów forward nie istnieje instytucja podająca do publicznej wiadomości w sposób ciągły aktualne ceny po jakich zawierane są transakcje.

Kontrakt forward to instrument, który występuje na rynku pozagiełdowym. Najczęściej jedną ze stron tej umowy jest instytucja finansowa. Ponieważ umowa jest zawierana bezpośrednio pomiędzy dwoma podmiotami, nie ma potrzeby standaryzacji tego typu kontraktów. Dzięki temu kontrakty forward mogą być bardzo dobrze dopasowane do potrzeb stron umowy. Jednym z najważniejszych parametrów kontraktu jest termin rozliczenia transakcji, który w kontraktach futures jest ustalany z góry przez giełdę, a uczestnicy rynku są pozbawieni możliwości negocjowania najbardziej odpowiedniej daty (fakt ten powoduje istnienie ryzyka bazy, wynikającego z różnicy między ceną terminową, a ceną na rynku kasowym (spot)). W przypadku instrumentów forward, to strony umowy decydują jaki będzie termin rozliczenia. W takiej sytuacji dużo wygodniejsze jest rozliczenie transakcji w momencie dostawy, a nie poprzez proces marking to market jak w kontraktach futures. Kolejną podstawową różnicą jest także brak zabezpieczeń w formie depozytu zabezpieczającego, co jednocześnie zwiększa ryzyko niedotrzymania warunków umowy.

W dalszej części rozdziału zostanie opisana charakterystyka kontraktów futures. Zagadnienia związane z kontraktami forward zostaną pominięte ze względu na mniejsze wykorzystanie tych instrumentów w strategiach spekulacyjnych. Zwłaszcza inwestor indywidualny ma obecnie mniejszy dostęp do tego typu instrumentów niż w przypadku kontraktów futures, czy dalej opisanych kontraktów na różnice kursowe.

poniedziałek, 03 październik 2016 11:58

Kontrakty terminowe

Początkowo kontrakty terminowe wiązały się przede wszystkim z rynkiem żywności. Już w średniowieczu istniała potrzeba zabezpieczenia się przed ryzykiem zmian cen poszczególnych towarów. Dowody sugerujące istnienie transakcji, które obecnie można uznać za terminowe pochodzą z Japonii z XVII wieku.

Jednym z pierwszych prężnie rozwijających się rynków kontraktów terminowych była giełda w Chicago, która powstała na początku XIX wieku – Chicago Board of Trade. Instytucja ta rozpoczęła działalność w roku 1848. Handlowano na niej głównie instrumentami pochodnymi na zboże, co było spowodowane bliskością ówczesnego centrum handlu produktami rolniczymi. Wprowadzenie tego typu transakcji wpłynęło na ustabilizowanie cen artykułów. Dzięki transakcjom terminowym zarówno farmerzy, jak i kupcy mogli zminimalizować ryzyko prowadzonej działalności. Na tamtejszych giełdach powstał także system handlu, który w następnych dekadach stał się wzorem dla innych nowo powstałych giełd. CBOT działa do dziś i jest miejscem handlu setek kontraktów terminowych i opcji.

Kolejnym ważnym ośrodkiem rozwoju instrumentów pochodnych była giełda Chicago Butter and Egg Board utworzona przez dealerów handlujących masłem i jajami, która w roku 1919 została przemianowana na Chicago Mercantile Exchange (CME) i stała się miejscem przeznaczonym do zawierania transakcji terminowych. Z czasem giełda dodała instrumenty opiewające na inne towary (bydło rzeźne, półtusze wieprzowe, bydło mleczne itp.).

W ślady wyżej wymienionych instytucji poszły inne giełdy, które także zaczęły wprowadzać do obrotu instrumenty pochodne. Wśród nich znalazły się:

  • Chicago Rice and Cotton Exchange (CRCE);
  • New York Futures Exchange (NYFE);
  • London International Financial Futures Exchange (LIFFE);
  • Toronto Futures Exchange (TFE)

Mimo istnienia rynków kontraktów terminowych już ponad 100 lat temu, to prawdziwy rozkwit tych instrumentów przypada na początek lat siedemdziesiątych dwudziestego wieku. W 1972 roku na giełdzie na wyżej wspomnianej Chicago Mercantile Exchange po raz pierwszy zaczęto notować kontrakty terminowe na waluty zagraniczne. W 1976 roku wprowadzono dodatkowo kontrakty na długoterminowe obligacje i bony skarbowe, a po paru latach dodano inne tego typu instrumenty, czyli depozyty eurodolarowe i obligacje średnioterminowe. Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zostały wprowadzone kontrakty futures, których instrumentem bazowym były indeksy rynku finansowego (w 1982 roku rozpoczęto notowania kontraktów na S&P500).

Istnienie rynku kontraktów terminowych w Polsce do 1989 roku było niemożliwe z powodu odmiennego systemu gospodarczego, niż w Stanach Zjednoczonych i Europie zachodniej. Po transformacji gospodarczej w Polsce zaistniały warunki do utworzenia systemu finansowego na wzór funkcjonujących już rynków kapitałowych w krajach bardziej rozwiniętych. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na konieczność utworzenia sprawnie funkcjonującego systemu finansowego była nadchodząca prywatyzacja. 12 kwietnia 1991 r., Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Już cztery dni później odbyła się pierwsza sesja giełdowa podczas której notowano akcje pięciu spółek. Od tamtej pory rynek akcji rozwijał się w bardzo szybkim tempie. Z czasem zaistniała potrzeba wprowadzenia bardziej skomplikowanych instrumentów finansowych.

W Polsce pierwsze kontrakty terminowe zostały wprowadzane właśnie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Od 16 stycznia 1998 rozpoczęto notować kontrakty futures, których instrumentem podstawowym był indeks WIG20. Datę tę można uznać za powstanie polskiego rynku instrumentów pochodnych. W roku 1999 do obrotu zostały wprowadzone kontrakty terminowe na USD i EURO. W roku 2005 wprowadzono do obrotu kontrakty na obligację. Z początku głównym problemem tych instrumentów był brak płynności, który zwiększał ryzyko handlu. W przypadku kontraktu na WIG20 obserwujemy jednak stałe zwiększanie się zarówno wolumenu jak i liczby otwartych pozycji, co dobrze obrazuje rysunek 1.1.

Rysunek 1.1 Wolumen i liczba otwartych pozycji na rynku kontraktu terminowego na WIG20

rys1

Czynniki wpływające na zwiększenie popularności rynku instrumentów pochodnych w Polsce możemy podzielić na dwie grupy:

Makroekonomiczne:

  • Wzrost zmienności zarówno na rynku kapitałowym, jak i na rynku walutowym.
  • Liberalizacja przepisów dotyczących obrotów kapitałowych

Mikroekonomiczne

  • Większe zapotrzebowanie na instrumenty pochodne ze strony przedsiębiorstw
  • Zwiększenie popytu na instrumenty pochodne od strony inwestorów indywidualnych, co jest spowodowane działaniami edukacyjnymi
  • Rozwój rynku kasowego
  • Coraz większa konkurencja na rynku biur maklerskich i brokerów oferujących dostęp do rynku instrumentów pochodnych
  • Ujednolicenie przepisów prawnych oraz zasad rachunkowości z międzynarodowymi standardami.
poniedziałek, 03 październik 2016 11:57

Po co nam instrumenty pochodne?

1.1. Po co nam instrumenty pochodne?


Instrumenty pochodne są jedną z najbardziej medialnych części rynku finansowego. Mimo, że pierwotnie derywaty zostały stworzone do ograniczania ryzyka prowadzonej działalności, to fakt istnienia dźwigni finansowej czyni z kontraktów terminowych lub opcji narzędzia wymarzone do spekulacji. Za ich pomocą wielu inwestorów zaczynających często od niewielkich kwot stworzyło fortuny warte setki milionów dolarów. Nie brakuje jednak przykładów na to, że korzystając z nich można stracić wszystko, a nawet wygenerować ogromne długi. Istnieje wiele mitów związanych z derywatami. Niektórzy uczestnicy rynków finansowych uważają je za instrumenty najbardziej ryzykowne ze wszystkich. Prowadzono wiele badań mających na celu oszacowanie ile procent inwestorów faktycznie jest w stanie zarobić korzystając z kontraktów terminowych lub opcji w długim terminie. Większość z nich jasno pokazuje, że tylko niewielka grupa „traderów" jest w stanie przysłowiowo „wygrać z rynkiem", natomiast przytłaczająca większość nie potrafi utrzymać się na tym trudnym segmencie rynków finansowych dłużej niż pół roku.

1.2. Wstępna klasyfikacja instrumentów pochodnych


Instrumenty pochodne, (ang. derivatives) - rodzaj papierów wartościowych, instrumenty finansowe, których wartość uzależniona jest od wartości innych instrumentów finansowych (tzw. instrument bazowy). Instrumentem bazowym mogą być:

  • Akcje,
  • obligacje,
  • wysokość stopy procentowej,
  • wartość indeksu giełdowego
  • nietypowe wskaźniki (liczba dni słonecznych, wielkość opadu śniegu czy deszczu - derywaty pogodowe).

Instrumenty pochodne najczęściej są wykorzystywane w celu minimalizacji ryzyka. Ze względu na zjawisko dźwigni finansowej (lewar) pozwalają osiągnąć duży zysk przy znacznie mniejszym zaangażowaniu środków własnych niż przy wykorzystaniu klasycznych instrumentów finansowych. Rynek instrumentów pochodnych powstał w wyniku konieczności zabezpieczenia się uczestników transakcji finansowych przed ryzykiem. Obok transakcji zabezpieczających (ang. hedging) zawierane są również transakcje o charakterze spekulacyjnym, związane z przejmowaniem ryzyka. Tworzeniem nowych instrumentów finansowych i strategii zawierania transakcji z ich zastosowaniem zajmuje się dziedzina finansów nazywana inżynierią finansową. Część instrumentów pochodnych to umowy zawierane bezpośrednio między dwoma podmiotami, z pominięciem jakichkolwiek rynków urzędowych, zwane instrumentami pochodnymi pozagiełdowymi (ang. over-the-counter) - np. swapy, forwardy (FRA) czy opcje egzotyczne.


Rodzaje instrumentów pochodnych:

  • kontrakty terminowe – umowa między dwiema stronami - kupującym i sprzedającym, dotycząca kupna lub sprzedaży określonych aktywów w określonym czasie w przyszłości po określonej cenie. Przez otwarcie pozycji rozumie się kupno lub sprzedaż kontraktu. Pozycja długa oznacza kupno kontraktu, pozycja krótka - sprzedaż kontraktu.
  • Opcje – Możemy wyróżnić dwa rodzaje opcji:
    • opcje kupna (ang. call options),
    • opcje sprzedaży (ang. put options).

Opcje kupna stanowią dla nabywcy prawo do kupna instrumentu bazowego po z góry określonej cenie oraz na warunkach z góry określonych w określonym momencie w przyszłości.
Opcjami sprzedaży - kupując ten typ opcji, otrzymujemy prawo do sprzedaży instrumentu bazowego w określonym momencie w przyszłości.

  • Swapy – to umowa pomiędzy dwoma podmiotami na wymianę przyszłych przepływów pieniężnych. Umowa ta określa jak ma wyglądać rozliczenie oraz kiedy przepływy mają nastąpić. W szczególności może polegać na umowie między dwoma podmiotami, w której płatność o oprocentowaniu zmiennym zamieniana jest na płatność o oprocentowaniu stałym.
Page 1 of 4Next
Strona 1 z 4